Αριθμός Γνωμοδοτήσεως 608/2012

ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (ΤΜΗΜΑ Β')

Συνεδρίαση της 26-11-2012

Σύνθεση:
Προεδρεύων: Αλέξανδρος Καραγιάννης, Νομικός Σύμβουλος του Κράτους, αρχαιότερος των Νομικών Συμβούλων του Τμήματος, λόγω κωλύματος του Προέδρου του Τμήματος Φωκίωνα Γεωργακόπουλου, Προέδρου Ν.Σ.Κ.
Μέλη: Θεόδωρος Ψυχογυιός, Παναγιώτης Παναγιωτουνάκος, Γεώργιος Κανελλόπουλος, Ευγενία Βελώνη, Ανδρέας Ανδρουλιδάκης, Δημήτριος Χανής, Αφροδίτη Κουτούκη και Ελένη Σβολοπούλου, Νομικοί Σύμβουλοι του Κράτους.
Εισηγητής: Δημήτριος Κανελλής, Πάρεδρος Ν.Σ.Κ. (γνώμη άνευ ψήφου).
Αρ. Ερωτήματος: Το υπ' αριθμ. πρωτ. 10891/382/27-9-2012 έγγραφο του ΥΠΕΚΑ, Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας- Γεν. Δ/νση Βιομηχανικής Πολιτικής & Εποπτείας Φορέων -1η Δ/νση Κλαδικής Βιομηχανικής Πολιτικής.
Περίληψη Ερωτήματος: Ερωτάται: αν η κρατική εγγύηση προς την ανώνυμη εταιρεία Ε.Κ., που δόθηκε με βάση την υπ' αριθ. 2/75.172/0025/26-1-2007 (ΦΕΚ 131/Β/5-2-2007) Υ.Α. «Παροχή της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου προς τα Πιστωτικά Ιδρύματα για τις υφιστάμενες μέχρι 31-12-2006 ληξιπρόθεσμες και μη οφειλές από δάνεια σε επιχειρήσεις του Νομού Ημαθίας» (Β' 131) και η οποία με την υπ' αριθ. SA. 26534 (C 27/2010 πρώην ΝΝ 6/2009) 22-2-2012 απόφασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ως παράνομη, θα καταλογισθεί, βάσει των διατάξεων του άρθρου 22 παρ. 1 του Ν. 4002/2011 πέραν του νομικού προσώπου της εταιρείας και στα φυσικά πρόσωπα που απαρτίζουν το Δ.Σ. της εταιρείας.

Επί του ως άνω ερωτήματος, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Τμήμα Β'), γνωμοδότησε ως ακολούθως:

I. Ιστορικό

Εκ του εγγράφου της ερωτώσης Υπηρεσίας και των στοιχείων του φακέλου που το συνοδεύουν, προκύπτει το ακόλουθο πραγματικό, με βάση το οποίο υπεβλήθη το ανωτέρω ερώτημα.

Με βάση την εν θέματι Υπουργική Απόφαση 2/75172/0025/26-1-2007 (ΦΕΚ 131/Β/5-2-2007), η επιχείρηση Ε.Κ. Α.Ε. έλαβε κρατική ενίσχυση ύψους δέκα έξη εκατομμυρίων (16.000.000) ευρώ. Ο έλεγχος της συνδρομής των προϋποθέσεων για την χορήγηση της εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου, σύμφωνα με την ανωτέρω υπουργική απόφαση, είχε ανατεθεί στην 25η Δ/νση του ΓΛΚ, η δε ερωτώσα υπηρεσία ουδεμία εμπλοκή είχε στην διαδικασία χορήγησης των εγγυήσεων αυτών.

Με την υπ' αριθ. SA. 26534- (C 27/2010 πρώην ΝΝ 6/2009) 22-2-2012 απόφασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ως παράνομη την κρατική ενίσχυση που είχε χορηγήσει η Ελλάδα, σύμφωνα με την προμνησθείσα υπουργική απόφαση, στην εταιρεία.

Η αρμόδια Δ/νση του ΓΛΚ, ενημερώνει το πρώτον για την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την ερωτώσα υπηρεσία στις 16-5-2012 και στις 29-5-2012 της παρέχει τις απαραίτητες οδηγίες σχετικά με τις αρμοδιότητες και τις διαδικασίες εφαρμογής του άρθρου 22 του Ν. 4002/2011. Η ερωτώσα υπηρεσία με το υπ' αριθ. 6033/255/30-5-2012 έγγραφο της, το οποίο κοινοποίησε νόμιμα με δικαστικό επιμελητή την 31-5-2012 προς την εταιρεία, γνωστοποιεί σε αυτήν την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συγχρόνως την καλεί να καταβάλει το αργότερο μέχρι την 13-6-2012 στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. το συνολικό ποσόν των 19.158.172,96 ευρώ, (αναλυόμενο σε 16.000.000 ευρώ κεφάλαιο, συν 3.158.172,96 ευρώ τόκοι μέχρι 30-5-2012) συν τους τόκους από 1-6-2012 έως την ημερομηνία εξόφλησης. Με το ίδιο έγγραφο ενημερώνεται η εταιρεία ότι «σε περίπτωση άπρακτης παρέλευσης της ανωτέρω προθεσμίας, η Υπηρεσία μας θα αποστείλει στην οικεία Δ,Ο.Υ. τον χρηματικό κατάλογο της παρ. 1 (β) του άρθρου 22 του ν. 4002/2011, προκειμένου να γίνει η βεβαίωση και η είσπραξη του ποσού με την διαδικασία του ΚΕΔΕ».

Μετά την παρέλευση της ορισθείσας ημερομηνίας (13-6-2012) για την καταβολή του ανωτέρω ποσού εκ μέρους της εταιρείας και επειδή η εταιρεία δεν κατέβαλε το ανωτέρω ποσό, η ερωτώσα υπηρεσία συνέταξε και απέστειλε προς την Δ.Ο.Υ. Μεγάλων Επιχειρήσεων με το υπ' αριθ. 6624/268/14-6-2012 έγγραφο της τον σχετικό χρηματικό κατάλογο με το προς βεβαίωση ποσό, βεβαίωση η οποία έγινε την 21-6-2012. Η ανωτέρω βεβαίωση του χρέους έγινε στο όνομα της εταιρείας ως νομικό πρόσωπο. Στο ίδιο έγγραφο προς την Δ.Ο.Υ. Μεγάλων Επιχειρήσεων η ερωτώσα υπηρεσία αναφέρει:
«Το ζήτημα που αφορά στην παρ. 1 (β) του άρθρου 22 του ν. 4002/2011 (δηλ. αυτό των φυσικών προσώπων που είναι υπόχρεα για την καταβολή του ποσού που θα βεβαιωθεί στον Α.Φ.Μ. του νομικού προσώπου») χρήζει περαιτέρω νομικής ερμηνείας, προκειμένου να προσδιορισθεί αφ' ενός το εάν ή όχι υφίστανται φυσικά πρόσωπα που ενέχονται για την καταβολή του ποσού της ανάκτησης της περιπτώσεως της Ε.Κ. Α.Ε. και αφ' ετέρου, την ταυτότητα των προσώπων αυτών. Για την τελική έκβαση του θέματος θα ενημερωθείτε μετά το πέρας των σχετικών διαδικασιών, εφόσον κάτι τέτοιο καταστεί νομικά αναγκαίο.»

II. Νομοθετικό πλαίσιο.

Α) Στο άρθρο 22 του Ν. 4002/2011 (Α' 180) προβλέπονται τα ακόλουθα:

"Άρθρο 22
Ανάκτηση παράνομων κρατικών ενισχύσεων.

1. Κρατικές ενισχύσεις, οι οποίες έχει κριθεί ότι σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 107 ΣΛΕΕ είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά, δυνάμει απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή απόφασης του Δικαστηρίου ή του Γενικού Δικαστηρίου Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να ανακτηθούν, ανακτώνται από την αρμόδια υπηρεσία, ως εξής:
Α. Με πρωτοβουλία της αρμόδιας υπηρεσίας, αποστέλλεται στον αποδέκτη της ενίσχυσης και ειδικότερα, στον νόμιμο εκπρόσωπο του νομικού προσώπου, αντίγραφο της απόφασης με πρόσκληση για καταβολή του εκεί οριζόμενου ποσού εντός ορισμένης προθεσμίας, στη Δ.Ο.Υ. φορολογίας εισοδήματος του νομικού προσώπου.
Β. Μετά την άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας αυτής, η αρμόδια υπηρεσία συντάσσει χρηματικό κατάλογο, στον οποίο αναγράφεται το όνομα του υπόχρεου νομικού προσώπου, ο Α.Φ.Μ. του/οι Α.Φ.Μ. των φυσικών προσώπων, που είναι υπόχρεα για την καταβολή του ποσού που θα βεβαιωθεί στον Α.Φ.Μ. του νομικού προσώπου, το προς ανάκτηση ποσό, ο κωδικός αριθμός του εσόδου, καθώς και ο τρόπος καταβολής (εφάπαξ ή δόσεις, ημερομηνία καταβολής κλπ.) τον αποστέλλει στην οικεία Δ.Ο.Υ. προκειμένου να γίνει η βεβαίωση και η είσπραξη του ποσού με την διαδικασία του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων.
2. Νόμιμο τίτλο για την είσπραξη του ποσού αποτελεί η απόφαση της παραγράφου 1.
3. Αρμόδια υπηρεσία για την σύνταξη και αποστολή του χρηματικού καταλόγου στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. είναι η υπηρεσία που εποπτεύει τις δραστηριότητες του νομικού προσώπου για τις οποίες χορηγήθηκε η παράνομη κρατική ενίσχυση.
4. Αρμόδια Δ.Ο.Υ. για την βεβαίωση και είσπραξη των ποσών που ανακτώνται κατά το παρόν άρθρο ορίζεται η Δ.Ο.Υ. φορολογίας εισοδήματος του νομικού προσώπου.
5. Όπου στο παρόν άρθρο αναφέρεται νομικό πρόσωπο νοείται και επιχείρηση κάθε μορφής που μπορεί σύμφωνα με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να είναι αποδέκτης κρατικής ενίσχυσης.
6. Από την εφαρμογή του παρόντος άρθρου δεν θίγονται ειδικότερες διατάξεις που αφορούν την διαδικασία ανάκτησης κρατικών ενισχύσεων ως αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών σε συγχρηματοδοτούμενα έργα.»

2. Εξ άλλου, στο μεν άρθρο 1 του Ν. 2190/1920 « Θεσμικός Νόμος Περί Ανωνύμων Εταιρειών», όπως αντικαταστάθηκε και συμπληρώθηκε με το άρθρο 3 του ν. 3604/2007 (Α' 189) ορίζεται ότι:
«Η Ανώνυμη Εταιρεία είναι κεφαλαιουχική εταιρεία με νομική προσωπικότητα, για τα χρέη της οποίας ευθύνεται μόνο η ίδια με την περιουσία της», στο δε άρθρο 22° παρ. 1 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι «Πάν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου ευθύνεται έναντι της εταιρείας κατά την διοίκηση των εταιρικών υποθέσεων δια πάν αυτού πταίσμα».

III. Ερμηνεία και εφαρμογή διατάξεων

Από τις προπαρατεθείσες διατάξεις, ερμηνευόμενες αυτοτελώς, αλλά και σε συνδυασμό μεταξύ τους, συνάγονται τα εξής:

Με τις διατάξεις του άρθρου 22 του Ν.4002/2011 ρυθμίζεται η διαδικασία ανάκτησης των κρατικών ενισχύσεων που έχει κριθεί με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή με απόφαση των Δικαστηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι είναι παράνομες, σύμφωνα με το άρθρο 107 ΣΛΕΕ. Στις περιπτώσεις αυτές, ανεξαρτήτως του αν το Ελληνικό Κράτος συνέπραξε στην χορήγηση της ενίσχυσης, το Ελληνικό Κράτος είναι υπόλογο έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανακτήσει το ποσόν, που κρίθηκε ως παράνομη ενίσχυση.
Ειδικότερα στην παράγραφο 1(β) του άρθρου 22 του ν. 4002/2011 περιγράφονται οι ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί η αρμόδια για την ανάκτηση του ποσού υπηρεσία, καθώς επίσης και τα πρόσωπα στα οποία πρέπει να καταλογισθεί το προς ανάκτηση ποσό, εφόσον δεν τελεσφορήσουν οι ενέργειες πού αναφέρονται στην παράγραφο 1 (α) του ιδίου άρθρου. Σύμφωνα με την ίδια διάταξη, για την ανάκτηση του ποσού η αρμόδια υπηρεσία συντάσσει χρηματικό κατάλογο, στον οποίο, πλην άλλων στοιχείων, «...αναγράφεται το όνομα του υπόχρεου νομικού προσώπου, ο καταβολή του ποσού που θα βεβαιωθεί στον Α.Φ.Μ. του νομικού προσώπου...»

Κατά την έννοια της αμέσως ανωτέρω παρατιθεμένης διάταξης, η οποία προκύπτει και από την γραμματική διατύπωσή της, η βεβαίωση του προς ανάκτηση ποσού γίνεται στο όνομα του νομικού προσώπου, τα δε φυσικά πρόσωπα και ο Α.Φ.Μ. αυτών αναγράφονται στον χρηματικό κατάλογο εάν και εφόσον είναι υπόχρεα, με βάση κάποια διάταξη, για την πληρωμή του ποσού που βεβαιώνεται σε βάρος του νομικού προσώπου, υπό την έννοια ότι ο νομοθέτης αναφέρεται στις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες από ειδικές διατάξεις θεσπίζεται για τα χρέη του νομικού προσώπου παράλληλη και αλληλέγγυα ευθύνη και φυσικών προσώπων.

Σύμφωνα με την διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 2190/1920, μόνη υπεύθυνη για τα εταιρικά χρέη είναι η ίδια η ανώνυμη εταιρεία με την περιουσία της, δεν ευθύνονται δε ούτε οι μέτοχοι της (η ευθύνη των οποίων περιορίζεται μόνον στο ποσό τη εισφοράς των), ούτε τα μέλη του Δ.Σ. της εταιρείας, η ευθύνη των οποίων οριοθετείται και περιορίζεται σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 22° παρ. 1 μόνον έναντι της εταιρείας.

IV. Κατ' ακολουθίαν των προεκτεθέντων, στο τεθέν ερώτημα αρμόζει η απάντηση ότι, το προς ανάκτηση ποσό θα βεβαιωθεί, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 22 του ν. 4002/2011 μόνο σε βάρος της ανώνυμης εταιρείας Ε.Κ. ΑΕ.

Θεωρήθηκε
Αθήνα, 3η Δεκεμβρίου 2012

Ο Προεδρεύων
Αλέξανδρος Καραγιάννης
Νομικός Σύμβουλος του Κράτους

Ο Εισηγητής
Δημήτριος Κανέλλης
Πάρεδρος Ν.Σ.Κ.