ΤΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 

ΤΜΗΜΑ Ε' Συνεδρίαση της 8ης Μαΐου 2012

 

Πρόεδρος: Βασίλειος Κοντόλαιμος. Αντιπρόεδρος Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

 

Μέλη: Ιωάννης Τρίαντος, Πέτρος Τριανταφυλλίδης, Ιωάννης Διονυσόπουλος, Παρασκευάς Βαρελάς, Σπυρίδων Παπαγιαννόπουλος, Βασιλική Πανταζή, Βασιλική Τύρου, Κουήν Χουρμουζιάν, Γεώργιος Ανδρέου Νομικοί Σύμβουλοι του Ν.Σ.Κ.

 

Αρ Ερωτήματος: Το υπ ΑΠΦ 80000/2508/96/15-2-2012 έγγραφο της Δ/νσης Πρόσθετης Ασφάλισης τμ Γ', της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ: Ερωτάται, εάν οι διατάξεις της παρ. 2 του αρθρ. 38 του ν. 2084/1992, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μετά την αντικατάσταση της με την παρ. 2 του αρθρ. 9 του ν. 2335/1995 έχουν εφαρμογή σε όλα τα πρόσωπα της παρ. 1 του ιδίου άρθρου και νόμου στα οποία περιλαμβάνονται και τα πρόσωπα της παρ. 2α του αρθρ. 82 του ν. 3996/2011. (επιστροφή εισφορών στους γονείς και αδέλφια του θανόντος και μη δικαιουμένου εφάπαξ βοηθήματος, ασφαλισμένου)

 

ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Σοφία Αναγνώστου- Παναχράντου

 

Επί του ως άνω ερωτήματος το Ε' Τμήμα του Ν.Σ.Κ γνωμοδότησε ως ακολούθως:

 

Στο άρθρο 38 -Προϋποθέσεις χορηγήσεως Εφάπαξ βοηθήματος, του ν.2084/1992 Αναμόρφωση Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΕΚ Α 165), ορίζεται: 

 

Στον ασφαλισμένο σε κάθε φορέα ασφάλισης ττρόνοιας απονέμεται εφάπαξ βοήθημα, εφόσον έτυχε κύριας σύνταξης λόγω γήρατος ή οριστικής αναπηρίας από οποιονδήποτε φορέα και πληροί τις λοιπές προϋποθέσεις του οικείου ταμείου.

 

Εφάπαξ βοήθημα χορηγείται στους κατά τις διατάξεις κάθε φορέα ασφάλισης πρόνοιας δικαιούχους θανόντος ασφαλισμένου, εφόσον συντρέχουν οι χρονικές προϋποθέσεις συνταξιοδοτήσεως λόγω θανάτου, του φορέα κύριας ασφάλισης, στον οποίο ήταν ασφαλισμένος ο θανών. Στην περίπτωση κατά την οποία, σύμφωνα με το παραπάνω εδάφιο, δεν υπάρχουν πρόσωπα που δικαιούνται σύνταξη εξαιτίας του θανάτου του ασφαλισμένου, το εφάπαξ βοήθημα χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο και στα τέκνα αυτού ανάλογα με το κληρονομικό τους δικαίωμα.(όπως προστέθηκε με την παρ.5 του άρθρ.16 Ν.2556/1997.ΦΕΚ Α 270/24.12.1997). Στην περίπτωση που σύμφωνα με τα ανωτέρω εδάφια δεν υπάρχουν πρόσωπα που να δικαιούνται το εφάπαξ βοήθημα, εφόσον ο θανών είχε συμπληρώσει κατά το χρόνο θανάτου εικοσαετή τουλάχιστον ασφάλιση στον οικείο φορέα πρόνοιας (ή διαδοχικά σε περισσότερους του ενός φορείς) το βοήθημα αυτό καταβάλλεται στους γονείς και αδελφούς/ές του θανόντος ασφαλισμένου, κατά το ποσοστό του κληρονομικού τους δικαιώματος, (όπως προστέθηκε με την παράγραφο 2β άρθρου 82 Ν.3996/2011, ΦΕΚ Α 170/5.8.2011.)

 

Με απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών και Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ύστερα από αναλογιστική μελέτη καθορίζεται το ύψος και ο τρόπος υπολογισμού του Εφάπαξ βοηθήματος. 

 

2. Στους μη δικαιούμενους Εφάπαξ βοηθήματος κατά την αποχώρηση από την εργασία ή το επάγγελμα για το οποίο ασφαλίστηκαν σε φορέα πρόνοιας για χρόνο ασφάλισης τουλάχιστον τριών (3) ετών ή σε περίπτωση θανάτου αυτών στα πρόσωπα που αναφέρονται στην παρ. 1, εφόσον ο θανών είχε συμπληρώσει τον παραπάνω χρόνο ασφάλισης, μετά από αίτηση τους, η οποία υποβάλλεται οποτεδήποτε, επιστρέφονται οι ατομικές τους εισφορές, εντόκως, από το χρόνο είσπραξης τους με ετήσιο επιτόκιο 8% για κάθε χρόνο.

 

Αύξηση ή μείωση του επιτοκίου γίνεται με απόφαση του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων". (όπως η παρ.2 αντικαταστάθηκε ως άνω με την παρ.3 άρθρ.9 Ν.2335/1995 (Α 185).

 

3 "Τυχόν επιπλέον εισφορές οι οποίες έχουν επιστραφεί στους δικαιούχους, κατ' εφαρμογή της παρ. 2 του άρθρου 38 και της παρ. 2 του άρθρου 56 του ν. 2084/1992, δεν αναζητούνται".

 

1). Το εφάπαξ βοήθημα, αποτελεί παροχή ανταποδοτική που χορηγούν οι κάθε μορφής και είδους ασφαλιστικοί φορείς, όπως αυτοί προσδιορίζονται από την παρ.4 του άρθρ.2 του ν.2084/1992 στους ασφαλισμένους τους, όταν καταστούν συνταξιούχοι ή διακόψουν τον ασφαλιστικό δεσμό, σύμφωνα με τις καταστατικές διατάξεις τους, και προέρχεται από κεφάλαιο, που σχηματίζεται από κράτηση ποσοστού επί των μηνιαίων αποδοχών όλων των υπαλλήλων, και λειτουργών, του δημοσίου κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους, το δε ποσό αυτών των χρημάτων έχει ήδη εισπραχθεί και φυλάσσεται από αυτό. (Α.Π. 7/2012),

 

2). Ο περιορισμός που έθεσε η διάταξη του άρθρου 38§1 του νόμου 2084/1992, όπως ισχύει σήμερα, συνίσταται στο γεγονός ότι το δικαίωμα σε εφάπαξ βοήθημα γεννάται εφεξής εφόσον τύχει σύνταξη ο ενδιαφερόμενος λόγω γήρατος ή οριστικής αναπηρίας από οποιονδήποτε φορέα και πληροί τις λοιπές προϋποθέσεις του οικείου ταμείου (Φ.Χατζηδημητρίου-Ψηλού Το νέο Δίκαιο των Κοινωνικών Ασφαλίσεων σελ. 125 και επομ)

 

Ακολούθως, το εδάφιο β της ανωτέρω παραγράφου αναφέρεται και στο εφάπαξ βοήθημα που χορηγείται στους κατά τις διατάξεις κάθε φορέα ασφάλισης προνοίας δικαιούχους θανόντος ασφαλισμένου εφόσον συντρέχουν οι χρονικές προϋποθέσεις συνταξιοδότησης λόγω θανάτου που ισχύουν στον φορέα κύριας ασφάλισης.

 

3) α) Στην περίπτωση δε, που δεν υπάρχουν πρόσωπα που δικαιούνται σύνταξη λόγω θανάτου του ασφαλισμένου, το εφάπαξ βοήθημα χορηγείται στον επιζώντα σύζυγο και στα τέκνα αυτού, αναλόγως με την κληρονομική τους μερίδα.

 

β) Περαιτέρω, στην περίπτωση που δεν υπάρχουν πρόσωπα που να δικαιούνται το εφάπαξ βοήθημα, (σύζυγος και τέκνα), κατά τα ανωτέρω, τούτο καταβάλλεται στους γονείς, αδελφούς του θανόντος ασφαλισμένου, κατά το ποσοστό του κληρονομικού τους δικαιώματος, με την προϋπόθεση ότι ο θανών είχε συμπληρώσει κατά το χρόνο θανάτου του εικοσαετή τουλάχιστο ασφάλιση, στο φορέα κυρίας ασφάλισης.

 

γ) Στην περίπτωση δε που ο ασφαλισμένος δεν δικαιωθεί εφάπαξ βοηθήματος, κατά την αποχώρηση από την εργασία ή το επάγγελμα για το οποίο ασφαλίστηκε σε φορέα πρόνοιας για χρόνο ασφάλισης τουλάχιστον τριών (3) ετών ή σε περίπτωση θανάτου αυτών στα πρόσωπα που αναφέρονται στην παρ. 1, εφόσον ο θανών είχε συμπληρώσει τον παραπάνω χρόνο ασφάλισης, μετά από αίτηση τους, η οποία υποβάλλεται οποτεδήποτε, επιστρέφονται οι ατομικές του εισφορές, εντόκως, από το χρόνο είσπραξης τους με ετήσιο επιτόκιο 8% για κάθε χρόνο. (Φ.Χατζηδημητρίου-Ψηλού Το νέο Δίκαιο των Κοινωνικών Ασφαλίσεων σελ. 125 και επομ) Οι ανωτέρω ρυθμίσεις καταβολής του εφάπαξ σε πρόσωπα συγγενεύοντα με τον ασφαλισμένο αφορούν τους ασφαλισμένους οι οποίοι δεν είχαν αποκτήσει κατά το χρόνο του θανάτου τους το δικαίωμα για λήψη εφάπαξ βοηθήματος, δηλαδή τους ασφαλισμένους οι οποίοι «απεβίωσαν εν υπηρεσία»

 

Τα ανωτέρω πρόσωπα δικαιούνται το εφάπαξ βοήθημα όχι «κληρονομικώ δικαίω», αλλά δυνάμει της δημοσίου δικαίου διατάξεως του άρθρου 38§1 του ν. 2084/1992, όπως ισχύει σήμερα.

 

Εάν όμως ο ασφαλισμένος απεβίωσε μετά την έξοδό του από την υπηρεσία οπότε θεωρείται ότι έχει αποκτήσει το δικαίωμα στο εφάπαξ, τότε το εφάπαξ αυτό κληρονομείται πλέον σύμφωνα με τις διατάξεις του Α.Κ. περί κληρονομικής διαδοχής, αφού αυτό έχει αποτελέσει πλέον αντικείμενο της περιουσίας του. (Ε.Δ.Κ.Α Ιωάννη Κατρά σελ.22 τ ΜΖ'2005).

 

Επομένως, οι διατάξεις της παρ. 2 του αρθρ 38 του ν. 2084/1992, με τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα επιστροφής των ατομικών εισφορών θανόντος ασφαλισμένου, ο οποίος δεν δικαιούται εφάπαξ βοηθήματος, καταλαμβάνουν όλα τα πρόσωπα της παρ. 1 του ιδίου άρθρου και νόμου, στα οποία περιλαμβάνονται και τα πρόσωπα της παρ. 2α του αρθρ. 82 του ν. 3996/2011. (γονείς, αδέλφια).

 

Ως εκ τούτου, ελλειπόντων συζύγου και τέκνων, οι γονείς και τα αδέλφια του θανόντος ασφαλισμένου δικαιούνται, κατόπιν αιτήσεως, αναλόγως της κληρονομικής τους μερίδας, την επιστροφή των ασφαλιστικών του εισφορών. Αντίθετη ερμηνευτική εκδοχή, προσκρούει στο άρθρο 1 παρ 1 εδ.α' του από 25.3.1952 Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της από 4.11.1950 Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που κυρώθηκε με το Ν.Δ. 53/1974 και ορίζει ότι «παν φυσικό ή νομικό πρόσωπο δικαιούται σεβασμό της περιουσίας του» και η οποία Διεθνή Σύμβαση υπερισχύει των νόμων του Κράτους, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος

 

Εν όψει των ανωτέρω κατά την ομόφωνη γνώμη του Τμήματος, οι απαντήσεις που αρμόζουν στα ερωτήματα που τέθηκαν είναι η εξής:

 

Οι διατάξεις της παρ. 2 του αρθρ 38 του ν. 2084/1992, με τις οποίες παρέχεται η δυνατότητα επιστροφής των ατομικών εισφορών θανόντος ασφαλισμένου, ο οποίος δεν δικαιούται εφάπαξ βοηθήματος, καταλαμβάνουν όλα τα πρόσωπα της παρ. 1 του ιδίου άρθρου και νόμου, στα οποία περιλαμβάνονται και τα πρόσωπα της παρ. 2α του αρθρ. 82 του ν. 3996/2011. (γονείς, αδέλφια). Ως εκ τούτου, ελλειπόντων συζύγου και τέκνων, οι γονείς και τα αδέλφια του θανόντος ασφαλισμένου δικαιούνται, κατόπιν αιτήσεως, την επιστροφή των ασφαλιστικών του εισφορών

 

 

ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ 

Αθήνα 16-05-2012

 

Ο Πρόεδρος του Τμήματος

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΝΤΟΛΑΙΜΟΣ

ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ν.Σ.Κ.

 

Η Εισηγήτρια

Σοφία Παναχράντου- Αναγνώστου 

Πάρεδρος Ν.Σ.Κ.